Praca przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych – kiedy daje prawo do wcześniejszej emerytury

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się wykonujących zadania:

• znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub

• wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Wykaz prac tego typu znajduje się w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jest tam również uwzględnione zakładanie urządzeń melioracyjnych.

Przywilej nie dla wszystkich

Nie każdy jednak, kto pracuje przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych, ma uprawnienia do zaświadczenia o pracy w szczególnych warunkach. Sąd Najwyższy w wyroku z 13 grudnia 2016 r. (sygn. akt III UK 40/16) przypomina, że kwalifikacja pracy jako pracy w warunkach szczególnych odbywa się na podstawie kryterium stanowiskowo-branżowego (czyli konkretne stanowisko w określonej branży).

Konkretne stanowisko jest narażone na ekspozycję czynników szkodliwych w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale gospodarki (branży) jest umiejscowione. Dlatego konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki.

Resortowy wykaz prac

Ministerstwo Rolnictwa przed laty opracowało resortowy wykaz prac, który wymienia konkretne stanowiska przy pracach melioracyjnych, na których pracę uznajemy za szczególną. Są to:

• betoniarz melioracyjny,

• cieśla,

• kopacz,

• ładowacz,

• tamiarz,

• układacz rurociągów drenarskich,

• zbrojarz,

• konserwator urządzeń melioracyjnych,

• robotnik melioracyjny,

• strzałowy i pomocnik strzałowego w grupie minerskiej,

• magazynier materiałów wybuchowych,

• owijacz rurociągów drenarskich materiałami filtracyjnymi,

• maszynista maszyny do konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych,

• operator karczownika,

• sterujący pracą maszyny do bezrowkowego drenowania (geodeta),

• operator i pomocnik maszynisty maszyn dla bezrowkowego drenowania.

UWAGA! Jeżeli ktoś wykonuje prace związane z melioracja, ale nie jest zatrudniony na jednym z tych stanowisk, nie może liczyć na uznanie swojej pracy za szczególną.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy. Oznacza to, że pracownik wykonujący prace w warunkach szczególnych na danym stanowisku nie może mieć powierzonych innych obowiązków.

Krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy, wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia.

Potwierdzenie w świadectwie pracy

Okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w resortowym wykazie powinny zostać udowodnione świadectwem pracy. Pracodawca musi wydać ten dokument na podstawie dokumentacji osobowej pracownika. Nie można potwierdzić okresów pracy szczególnej np. na bazie dokumentacji płacowej.

Informacje, które pracodawca powinien podać w świadectwie pracy, zależą od tego, czy był zobowiązany do stosowania resortowych wykazów prac w szczególnych warunkach. Takie wykazy były stosowane np. w jednostkach:

• organizacyjnych, które powstały w drodze przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w inne przedsiębiorstwo, przedsiębiorstwa, spółkę lub spółki,

• które zostały przekazane organom samorządu terytorialnego,

• dla których uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego przejęli wojewodowie lub inne organy państwowe.

UWAGA! Większość prywatnych firm, a także przedsiębiorstw powstałych w latach 90. i później, które zatrudniały pracowników do prac w szczególnych warunkach, nigdy nie była zobowiązana do stosowania resortowych wykazów prac.

Pracodawcy, którzy stosowali resortowe wykazy prac, wystawiając świadectwo pracy, muszą powołać się na rodzaj pracy wykonywanej w szczególnych warunkach według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Mają także obowiązek określić konkretne stanowisko pracy wymienione w wykazie, dziale, pozycji i punkcie właściwego zarządzenia resortowego lub uchwały. Podana w świadectwie pracy nazwa stanowiska pracy powinna odpowiadać nazwie stanowiska pracy wymienionego w przepisach. Nie można podać podobnej lub niepełnej nazwy. Pracodawca może też skorzystać ze wzoru stanowiącego załącznik do odpowiedniego zarządzenia lub uchwały.

Przedsiębiorstwa niezobowiązane do stosowania resortowych wykazów prac, potwierdzając w świadectwie pracy okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach, powinny powołać się wyłącznie na rodzaj pracy wymieniony w odpowiednim wykazie, dziale i pozycji rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

Jeżeli w firmie w pewnym momencie zmieniło się nazewnictwo stanowisk i obecnie używa się innej nazwy dla pracującego w szczególnych warunkach, trzeba podać w świadectwie pracy jego obecną nazwę i nazwę poprzednio obowiązującą.